လွင်ႈတၢင်းဢၼ်တေႁဵတ်းႁႂ်ႈဢွၵ်းဢေႃလူႉ

႑- ဢမ်ႇၵိၼ်ၶဝ်ႈၼႂ်
ပေႃးဢမ်ႇၵိၼ်ၶဝ်ႈၼႂ်ၼႆ ၵမ်ႈၽွင်ႈဝူၼ်ႉဝႃႈ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈၼမ်ႉဝၢၼ်ၼႂ်းလိူတ်ႈႁဝ်းတေလူတ်းလူင်းၼႆယဝ်ႉ။
ၵူၺ်းၵႃႈလွင်ႈဢၼ်ဢမ်ႇၵိၼ်ၶဝ်ႈၼႂ်ၼႆႉ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီး ဢႁႃႇရ တၢင်းၵိၼ်
တႃႇလဵင်ႉတွင်ႉ တႃႇလဵင်ႉဢွၵ်းဢေႃ သေ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈႁႅင်းဢွၵ်းဢေႃ ဢၼ်မေႃမၢႆမေႃတွင်းႁဝ်းၼၼ်ႉ
ၸၢင်ႈလိုမ်းၵႂႃႇ ပေႃးဢမ်ႇၵႆႉၵိၼ်ပၼ်ၶဝ်ႈၼႂ်လိူၼ်ပီၼမ်မႃး ၸၢင်ႈပဵၼ်ၵူၺ်းၶီႈလိုမ်း ၵူၼ်းလိုမ်းငၢႆႈၵႂႃႇ
ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် ထုၵ်ႇလီၵိၼ်ပၼ်ၶဝ်ႈၼႂ် မၢၼ်ႇမၢၼ်ႇပၼ်ၵူႈဝၼ်းယူႇ။ ယွၼ်ႉသင်ဢၼ်ဢမ်ႇၵိၼ်
ၶဝ်ႈၼႂ်လႆႈၼႆၼၼ်ႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉဝႃႈ ၵိၼ်ဝႆႉၶဝ်ႈၶမ်ႈၼမ်ၼႃႇပူၼ်ႉတီႈၼႆယဝ်ႉ၊ တီႈတေႉမၼ်းၶဝ်ႈၶမ်ႈၼၼ်ႉ
မၼ်းဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၵိၼ်ပၼ်ၼမ်၊ ယဝ်ႉၵေႃႈလူဝ်ႇလႆႈၵိၼ်ၸဵမ်ၸဝ်ႉ မိူဝ်ႈ ႁူၵ်းမူင်းထိုင်ၸဵတ်းမူင်း၊ ၽူႈလူင်ႉ
လႅၼ်ႇၶဝ်ဝႃႈတေႉ ပေႃးပူၼ်ႉသေ ပႅတ်ႇမူင်းၵၢင်ၶမ်ႈၵႂႃႇယဝ်ႉ တိုၼ်းဝႃႈဢမ်ႇထုၵ်ႇလီၵိၼ်ၶဝ်ႈၶမ်ႈၼႆယဝ်ႉ။
ပေႃးဝႃႈဢမ်ႇၵိၼ်ၶဝ်ႈၶမ်ႈၼမ်ၼႆ ႁဵတ်းႁိုဝ်ၵေႃႈ မၼ်းတိုၼ်းတွင်ႉမႆႈ ပေႃးထိုင်ၵၢင်ၼႂ်မႃး။


႒- ၵိၼ်တၢင်းၵိၼ်ၼမ်ၼႃႇပူၼ်ႉ
တၢင်းၵိၼ်သင်ၵေႃႈယဝ်ႉ ဢၼ်ႁဝ်းမၵ်ႉၼႃႇၼၼ်ႉ ပေႃးဝႃႈႁဝ်းၵိၼ်ၼမ်ပူၼ်ႉတီႈၼႃႇၼႆၸိုင်
မၼ်းၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ သဵၼ်ႈသၢႆလိူတ်ႈလႅင်ၼႂ်းဢွၵ်းဢေႃႁဝ်းၼၼ်ႉ ၶႅင်သေ ၼၼ်ႉၵေႃႈၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ
ၵူၼ်းႁဝ်း လိုမ်းငၢႆႈမိူၼ်ၵၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇၼႆယဝ်ႉ။

႓- လုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈ
လွင်ႈလုတ်ႇလႅၼ်းယႃႈၼႆႉ မၼ်းၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈတိူၵ်ႉၶိူၵ်ႈ ဢွၵ်းဢေႃႁဝ်းမိူၼ်ၵၼ်၊ ၵႂၼ်းလႅၼ်းယႃႈဢၼ်
လုတ်ႇၶဝ်ႈၵႂႃႇၼႂ်းတူဝ်ၼၼ်ႉ မၼ်းၸၢင်ႈႁဵတ်းလႆႈသၢႆလိူတ်ႈဢွၵ်းဢေႃႁဝ်းၶႅမ်ႈလမ်ၵႂႃႇသေ ႁဵတ်းသင်
ၵေႃႈတေထိူင်း ၵၢၼ်ၸႂ်ႉဢွၵ်းဢေႃၵေႃႈတေထိူင်းမႃး၊ ဢမ်ႇမေႃဝူၼ်ႉလႆႈ သေ ႁိုင်မႃးၸၢင်ႈလိုမ်းၼႃႈ
လိုမ်းလင်ၵႂႃႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

႔-ၵိၼ်တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ဝၢၼ် ဢၼ်ၸဵမ်းၼႃႇပူၼ်ႉတီႈ
လွင်ႈၵိၼ်တၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ၸဵမ်းၼႃႇပူၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉ မၼ်းၸၢင်ႈၵႂႃႇႁႄႉႁၢမ်ႈပႅတ်ႈ ၵၢၼ်လုတ်ႇပရူဝ်းတိၼ်း
လႄႈႁႄႉႁၢမ်ႈပႅတ်ႈ ယိူဝ်ႇတၢင်းၵိၼ် ဢၼ်ပၼ်ၽွၼ်းလီတႃႇတူဝ်းႁဝ်းသေ တေပဵၼ်လွင်ႈတၢင်းဢၼ်ႁဵတ်းႁႂ်ႈ
လွင်ႈတူင်ႉၼိုင်ဢွၵ်းဢေႃႁဝ်း ယွမ်းလူင်း လူတ်းလူင်းၼႆယဝ်ႉ။

႕-လူမ်းထူၺ်ႈၸႂ်ၼႆႉ လမ်ႇလွင်ႈတႃႇဢွၵ်းဢေႃတေႉတေႉ
ပေႃးလႆႈလူမ်းထူၺ်ႈၸႂ်လီ ၸႅတ်ႈၸၢင်ႇ ၸိုၼ်ႈသႂ် ၵတ်းယဵၼ်ၸိုင် ဢွၵ်းဢေႃၼႆႉ ပဵၼ်သုၼ်ႇလီဢၼ်
ၼိုင်ႈဢၼ်ႁဵတ်းၵၢၼ်ပၼ်ၼမ်လိူဝ်သေပိူၼ်ႈ တီႈၼႂ်းတူဝ်ႁဝ်းၼႆၼၼ်ႉ တေလီထိသုတ်းၼႆယဝ်ႉ။
သင်ဝႃႈ ႁဝ်းလႆႈသုတ်ႇဢဝ်ဢၢႆဢၼ်ဢမ်ႇလီ ဢၢႆတူႇဢၢႆၼဝ်ႈ ဢၢႆမဵၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မႃးႁဵတ်းလူမ်း
ၶဝ်ႈဢွၵ်ႇပၼ်ယူႇပေႃးၼႆ မၼ်းၸၢင်ႈမႃးထိၶိူၵ်ႈႁဵတ်းႁၢႆႉပႅတ်ႈလွင်ႈႁပ်ႉႁူႉဢွၵ်းဢေႃထိူင်းလူင်းသေ
လွင်ႈမၢႆတွင်းၵေႃႈတေဢမ်ႇပေႃးလီၼႆယဝ်ႉ။

႖-ၶႃတႃၼွၼ်း
ပေႃးဝႃႈဢမ်ႇလပ်းဢမ်ႇၼွၼ်းပၼ်မၢၼ်ႇမၢၼ်ႇ ထိုင်ၶိင်ႇၼွၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇၼွၼ်း ၶႃတႃၼွၼ်း ဢမ်ႇလႆႈ
လိုဝ်ႈႁိူဝ်ႉပဵင်းပေႃးၼႆၸိုင် ၵွပ်ႈဝႃႈဢွၵ်းဢေႃႁဝ်းၼႆႉဢမ်ႇလႆႈလိုဝ်ႈသေ မၼ်းၸၢင်ႈႁဵတ်ႈႁႂ်ႈ ဢၼ်ပဵၼ်
ၶႆႇလိူတ်ႈၼႂ်းဢွၵ်းဢေႃၼၼ်ႉတၢႆသေ ဢွၵ်းဢေႃႁဝ်းႁဵတ်းၵၢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵဝ်ႇၼႆယဝ်ႉ။

႗- ၼွၼ်းၵူမ်ႁူဝ်
လွင်ႈၼွၼ်းၵူမ်ႁူဝ်ၼႆႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပေႃးလီ တႃႇဢွၵ်းဢေႃပိူင်ၼိုင်ႈယဝ်ႉ၊ ပေႃးၼွၼ်းၵူမ်ႁူဝ်ၸိုင်
မၼ်းၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၸူႉတွမ်လူမ်းဢမ်ႇလႆႈလီဢၼ်မီးၼႂ်းတူဝ်ၵူၼ်းႁဝ်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ (carbon dioxide)
ထၢတ်ႈၵႃပုၼ်ႇဢွၵ်ႉသႆႉ၊ ဢမ်ႇပူၼ်ႉဢွၵ်ႇလႆႈသေယဝ်ႉ လူမ်းသဵၼ်ႈသႂ် (Oxygen) ၵေႃႈတေဢမ်ႇၶဝ်ႈႁွတ်ႈ
ထိုင်ဢွၵ်းဢေႃလႄႈၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉၵၢၼ်ပၢႆးဢွၵ်းဢေႃၼႆယဝ်ႉ။

႘- ၸႂ်ႉၵၢၼ်ဢွၵ်းဢေႃ မိူဝ်ႈဢမ်ႇယူႇလီ။
လွင်ႈၸႂ်ႉဢွၵ်းဢေႃ ၽွင်းမိူဝ်ႈဢမ်ႇယူႇလီၼၼ်ႉ မၼ်းႁဵတ်းႁႂ်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈဢွၵ်းဢေႃတေႉတေႉ၊ ယွၼ်ႉဝႃႈ
မိူဝ်ႈႁဝ်းဢမ်ႇယူႇလီၼၼ်ႉ ဢဵၼ်ႁႅင်းႁဝ်းၵူႈၸိူဝ်ႉၵူႈလွင်ႈ ပႃးတင်းႁႅင်းဢွၵ်းဢေႃ မၼ်းယူပ်ႈယွမ်းဝႆႉ။
မိူၼ်ၼင်ႇ ႁဵတ်းၵၢၼ်မိူဝ်ႈဢမ်ႇယူႇလီ ႁဵၼ်းလိၵ်ႈမိူဝ်ႈဢမ်ႇယူႇလီၸိူဝ်းၼႆႉ ၶႅၼ်းၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈပဵၼ်
ႁူဝ်ၶႆႈ ႁူဝ်မဝ်း ယွၼ်ႉမိူဝ်ႈဢွၵ်းဢေႃႁဝ်း ဢမ်ႇႁပ်ႉလႆႈၼႃႈၵၢၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇယူႇလီၼႆ
ႁႂ်ႈလိုဝ်ႈပၼ်ၼမ်ၼမ်သေၵမ်း။

႙-ၶၢတ်ႇလွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း ပၢႆးဝူၼ်ႉ (တၢင်းဝူၼ်ႉ)
လွင်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်းတၢင်းဝူၼ်ႉ ပၢႆးဝူၼ်ႉၼႆႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်လမ်ႇလွင်ႈ တႃႇႁဵတ်းႁႂ်ႈဢွၵ်းဢေႃလႅတ်းဝႆး ၽႂ်းၽၢႆ
ဝူၼ်ႉလႆႈ ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ သင်ဝႃႈႁဝ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႉဢွၵ်းဢေႃ ဢွၵ်ႇပၢႆးဝူၼ်ႉ ဢမ်ႇဝူၼ်ႉၶူၼ်ႉၶႂႃႉႁႃသင်
ပေႃးၼႆ ဢွၵ်းဢေႃႁဝ်းတေဢမ်ႇၸိုၼ်ႈသႂ်သေ တေမိူၼ်လႅဝ်းဢမ်ႇဢဝ်ဢွၵ်ႇၵပ်းမၼ်းၸႂ်ႉသေပွၵ်ႈလႄႈ
ႁေႃၵိၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းတီႈဢမ်ႇၸႂ်ႉဢွၵ်းဢေႃၼၼ်ႉၵေႃႈ မိူၼ်ၵၼ်တင်း ႁုၼ်ႇႁၢင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈၼၼ်ႉ
ယဝ်ႉ။

႑႐- ပဵၼ်ၵူၼ်းဢမ်ႇၵႆႉလၢတ်ႈ။
လွင်ႈဢမ်ႇၵႆႉဢုပ်ႇ ဢမ်ႇၵႆႉလၢတ်ႈ ယူႇယဵၼ်ယဵၼ်ၼႆႉ မၼ်းဢမ်ႇပၼ်ၽွၼ်းလီတႃႇဢွၵ်းဢေႃသင်
ၵူၼ်းမိူင်းဝၼ်းတူၵ်းၶဝ်တေႉ ႁၼ်ထိုင်ၸိူင်ႉၼႆ၊ (ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃးမႃးဝူၼ်ႉတူၺ်း ၸဝ်ႈၸိူဝ်းဢၼ်
ၵျၢင်ႉၵမ် ၵမ်ႇမထၢၼ်း ၼႂ်းဝႃႇသၢမ်လိူၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၸဝ်ႈပေႃႈသိၼ်ထမ်းဝူၼ်းၸုမ်ႉၶဝ် ဢမ်ႇလၢတ်ႈ
ၵႂၢမ်းသင် ဢမ်ႇလၢတ်ႈတေႃႇၽႂ်ၼၼ်ႉတေႉ ယွၼ်ႉၶဝ်ၵျၢင်ႉၵမ်တြႃး ၵမ်ႇမထၢၼ်းႁိုဝ် ဢွၵ်းဢေႃၶဝ်
ယင်းလီတေႉတေႉ၊ တႃႇၶဝ်ၸဝ်ႈၼၼ်ႉတေႉ တေပဵၼ်ယွၼ်ႉ ၵျၢင်ႉၵမ်တြႃးလႄႈ ဢွၵ်းဢေႃၶဝ်လီ။)
ဢၼ်ၶႂ်ႈဝႃႈၼၼ်ႉ ၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇၸႂ်ႈၵူၼ်းၵျၢင်ႉၵမ်တြႃးသေ ၵူၼ်းသူပ်းၼၵ်း၊ ၵူၼ်းတီႈဢမ်ႇသူႈ
ၸႂ်ႉဢွၵ်းဢေႃ ၵူၼ်းဢၼ်ယူႇယဵၼ်ယဵၼ်ၵေႃႉလဵဝ် ဢမ်ႇၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၽႂ်၊ ဢမ်ႇၵႆႉၵုမ်ၽႂ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပေႃးဢမ်ႇၵႆႉလၢတ်ႈၵႆႉၸႃၵေႃႈ ၸၢင်ႈႁဵတ်းႁႂ်ႈ ဢွၵ်းဢေႃႁဝ်းၼႆႉ ၵိူဝ်ႇ ၶႆး သေၸၢင်ႈဢဝ်ပဵၼ်
ၵူၼ်းလိုမ်းငၢႆႈၵႂႃႇၼႆယဝ်ႉ။

ၼပ်ႉယမ်ၽူႈလူလိၵ်ႈ ၽူႈပၼ်ႁႅင်းႁဝ်းၶဝ်တင်းသဵင်ႈသေ

ပၢႆးဝူၼ်ႉၶပ်ႉ ပိၼ်ႇတႅမ်ႈ
႖-႑-႒႐႑႘