ဝူၼ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢီသင်

ဝူၼ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼ်ႉ ပဵၼ်ဢီသင်?

-----------------------------------------

ဝူၼ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉပဵၼ်ဢီသင် ပေႃးမႃးဝူၼ်ႉၵေႃႈ တေႃႇတေႃႇဝူၼ်ႉၶႂ်ႈယၢပ်ႇဝႆႉ။
ၵူၺ်းၵႃႈ သင်ၶႂ်ႈႁူႉလႄႈထၢမ်မႃးပေႃးၼႆ တေလႆႈၶေႃႈ
တွပ်ႇယူႇ။ တေႉတေႉမၼ်း ၶႂ်ႈႁူႉလႄႈသင် ႁႃတၢင်းၵႄႈ လိတ်ႈပၼ်ႁႃလႄႈသင် ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ပိူင်လူင် တၢင်းဝူၼ်ႉ
ၵၢၼ်ဝူၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပေႃးၸိူင်ႉၼၼ် သိုပ်ႇသေ ဝူၼ်ႉတူၺ်းထႅင်ႈ၊
*** *** ***
ဝူၼ်ႉဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်လူင် ဢွၵ်းဢေႃယဝ်ႉ၊ ပဵၼ်ၵၢၼ် ဢၼ်ႁူႉတီႈၸႂ်ယဝ်ႉ၊ ထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၸႂ်ၵူၼ်းႁဝ်းယဝ်ႉ။
ၵူၺ်းၵႃႈ ၸႂ်ၼႆႉႁဵတ်းၵႂႃႇတင်းမူတ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်တၢင်း ဝူၼ်ႉႁႃႉ? မၢင်ပွၵ်ႈတေႁၼ်ၵူၼ်းၼင်ႈသေဝူၼ်ႉယူႇ ႁေႉ! ၵေႃႉႁဝ်းဝူၼ်ႉသင်ဢႄႉ ၸၵႂႃႇၶေႃႈထၢမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ
´ဢီသင်တေႉၵေႃႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၼင်ႇၵဝ်ႇ ဝူၼ်ႉမဵဝ်းၼိုင်ႈ မဵဝ်းသွင်ၵႂႃႈ တေၵႆႉလႆႈငိၼ်းၶေႃႈတွပ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉယူႇ။
တေႉတေႉမၼ်း ၵူၼ်းၵေႃႉၼင်ႈဝူၼ်ႉၼၼ်ႉ တူဝ်မၼ်း ၵေႃႈ ဝူၼ်ႉသင်တေႉတေႉ မၼ်းၵေႃႈဢမ်ႇႁူႉလႆႈတေႉတေႉ ဝူၼ်ႉၵမ်ႉမၼ်းပွင်ႇမၼ်းပဵၼ်ၼႆၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵူၼ်းတေႉၼင်ႈယူႇတီႈလဵဝ်ယူႇ ၵူၺ်းၵႃႈ ၸႂ်တေႉ ႁွတ်ႈၵႂႃႇၵမ်ႉမၼ်းၶႂ်ႈႁွတ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပေႃးပဵၼ်ၸိူင်ႉၼၼ်တေဢမ်ႇလႆႈဝႃႈ ꧦ ဝူၼ်ႉꧦ (Thinking) မၢင်ပွၵ်ႈမၢင်လႂ်ၵေႃႈ တေဝူၼ်ႉႁၼ်ၶိုၼ်း ပိုၼ်းဝၼ်းလင် ဢၼ်လႆႈႁဵတ်းမႃး လွင်ႈလီ ဢိၵ်ႇတင်း
လွင်ႈႁၢႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ၊ မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ တေဝူၼ်ႉႁၼ်တူၺ်း ပႃႈၼႃႈဢၼ်ပႆႇထိုင်လႄႈ ၶပ်းမၢႆ ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၶႂ်ႈပဵၼ် ၶႂ်ႈႁဵတ်းၼၼ်ႉယူႇ။ ယွင်ႇၸွမ်းလွင်ႈဝူၼ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။
ၵမ်ႈၽွင်ႈၵေႃႈ တေဝူၼိႉႁၼ်ဢၼ်ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ် တီႈၼိူဝ်ၵေႃႉၵေႃႉသေဝူၼ်ႉႁၼ်ၶိုၼ်း ပဵၼ်ၸႂ်လမ်တေႃးသ
ယူႇႁင်းၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵေႃႈ မီးယဝ်ႉ။
မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ တေဝူၼ်ႉႁၼ် ၵေႃႉဢၼ်လႆႈႁၵ်ႉၸပ်း ၸႂ်သေလႄႈ ဢၼ်လႆႈၽၢတိႇယၢၼ်ၵၼ်မႃး ပီယၢဝ်းၶၢဝ်း ႁိုင်ၼၼ်ႉၵေႃႈ တေမီးယဝ်ႉ။
ၸၵႂႃႈဝႃႈမႃးပႃႈၼိူဝ် ၼႆႉပဵၼ်လွင်ႈၸႂ်တိုၼ်ႇတႅၼ်ႈမႃး
ပဵၼ်ၸႂ်ဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇၸၢမ်ႇၸႃးမႃးလၢႆလၢႆလႄႈ တေပႆႇသႂ်ႇ သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၶေႃႈမၼ်းဝႃႈ ဝူၼ်ႉ။
ဝူၼ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ
ယိူင်းမၢႆၸဝ်ႈၵဝ်ႇ သေၸိူင်ႉသေပိူင်လႄႈ ဢၼ်ဢဝ်
ဢွၵ်းဢေႃၸႂ်ႉတိူဝ်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈယူႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ယိူင်းမၢႆဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၵၢပ်ႇၵၢႆႇလူၺ်ႈ သေၸိူဝ်ႉ သေလွင်ႈသေ ဢၼ်ၼႆႉပဵၼ်ဢီသင်ဢေႉ ဢၼ်ၶႂ်ႈႁူႉယူႇ ၼၼ်ႉလႄႈသင်၊ ဢၼ်လႆႈႁၼ်ယူႇၼႆႉလႄႈသင်၊ ဢၼ်လႆႈငိၼ်းယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈသင် ႁၼ် / ငိၼ်း ဢၼ်သုၵ်ႉသၵ်ႉလူင်ယူႇၼၼ် ၶႂ်ႈႁူႉဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ဢီသင် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တေၶဝ်းပႃး ၶေႃႈထၢမ် ဢၼ်ပိူၼ်ႈထၢမ် မႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇထၢမ်မႅၼ်ႈ
ၶိုၼ်း၊ ဢမ်ႇၼၼ် ၶေႃႈတွပ်ႇ ၼႂ်း ပၼ်ႁႃၵၢၼ်လူင်ဢၼ်
ၼိုင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပေႃးၼၼ် ဢၼ်ၸၢပ်ႈသႅင်ႇၵၼ်တင်း လွင်ႈတၢင်း
တင်းၼမ်လႄႈ ၸႅၵ်ႇၽႄ ႁႂ်ႈႁူႉၸႅင်ႈꧦလႅင်းꧦ ´ဢၼ်ၼႆႉ ဢၵျွင်းဝႃႈပဵၼ် ၸိူင်ႉၼႆလူင် ဢၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢၵျွင်းဝႃႈ ပဵၼ်ၸိူင်ႉၼႆလူး´ ၸိူဝ်းၼႆႉပဵၼ်ၸႂ် ဢၼ်ၶတ်းၸႂ်ႁႂ်ႈႁူႉ
ၼၼ်ယဝ်ႉ။
ဢၼ်ယၢမ်ႈထူပ်းတူဝ်မႃးမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇသေ လႆႈတႅမ်ႈမၢႆ ဝႆႉ တွၼ်ႈသွၼ်တူဝ်၊ ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇတေႃႈလဵဝ်သေ လႆႈ တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉ တွၼ်ႈသွၼ်တူဝ် ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ ဢဝ်မႃးတႅၵ်ႈ ၼိူင်းၵၼ်သေလႄႈ ထတ်းသၢင်ႈ လႆႈႁူႉႁၼ်ၽွၼ်းလီၽွၼ်းၸမၼ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဝူၼ်ႉႁၼ်တူၺ်း ပၼ်ႁႃၼိုင်ႈဢၼ်သေ သင်ဝႃႈပၼ်ႁႃၼၼ်ႉပဵၼ်မႃးမီးမႃးတေႉ တေႁဵတ်းႁိုဝ်ႁႃ လွၵ်းလၢႆးၵႄႈလိတ်ႈမၼ်း၊ ဝူၼ်ႉႁႃလွၵ်းလၢႆးမၼ်း၊ ဝူၼ်ႁႃ လၢႆးၵႄႈလိတ်ႈမၼ်း၊ ဝူၼ်ႉႁႃ ၶေႃႈတွပ်ႇမၼ်း။ ဝူၼ်ႉတူၺ်း တင်းသွင်ၽၢႆႇသွင်ပႃႈ ၽႂ်ၽိတ်ၽႂ်ထုၵ်ႇ။ ဢၼ်လႂ်ၽိတ်း ဢၼ်လႂ်ထုၵ်ႇ ၸၵႂႃႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဢၼ်ၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ဢၼ် ႁဵတ်းႁႂ်ႈဝူၼ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဢၼ်ၼႆႉ ပေႃးၶိုၼ်းမႃးၵဵပ်းၶိုၼ်း ၶေႃႈမုၼ်းမၼ်း
လႆႈဝူၼ်ႉ၊ လႆႈႁႃလွၵ်းလၢႆ၊ လႆႈႁႃလၢႆးၵႄႈလိတ်ႈ၊ လႆႈထတ်းသၢင်ႈ၊ လႆႈၸႅၵ်ႇပုၼ်ႈ၊ လႆႈႁၼ်ထိုင်၊ လႆႈတႅပ်းတတ်း၊ ၸၵႂႃႇၶေႃႈၵႂၢမ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶေႃႈဢၼ် ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်း ပၢႆးဝူၼ်ႉ တင်းၼမ်ယူႇယဝ်ႉ။
တေႉတေႉမၼ်းꧦ ဝူၼ်ႉꧦဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်လွင်ႈဢၼ် ယႂ်ႇၵႂၢင်ႈၶႂၢင်တေႉတေႉ။ ၽႃႇသႃႇ ၼိုင်ႈဢၼ် ဢၼ်ဝႃႈ ၼၼ်ႉၵေႃႈ လႆႈဝူၼ်ႉလိုၵ်ႉ၊ ယႂ်ႇ၊ ၵႂၢင်ႈၶႂၢင်တေႉတေႉ။ ဝူၼ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းၵူႈၵေႃႉ တေလႆႈဝူၼ်ႉၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ပေႃးဝႃႈ ဢွၵ်းဢေႃ လီယူႇ ဢမ်ႇပဵၼ်သင်ၼႆ ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ ဝူၼ်ႉႁၼ် ထတ်းသၢင်ႈၺျၢၼ်ႇ တိုၼ်းၵိူတ်ႇပႃးမႃး ႁင်းၽႂ်ႁင်းမၼ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်သတ်းဢၼ် မေႃဝူၼ်ႉႁၼ် ၽွၼ်းလီ လႄႈ ၽွၼ်းၸ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ (Man is a rational animal ပၢႆးဝူၼ်ႉလူင် ပိၼ်ႇတိတ်ႉၶဝ်ဝႃႈဝႆႉ ၸိူင်ႉၼၼ်)
ဢၼ်ထတ်းသၢင်ႈသေ ႁၼ်လႆႈၽွၼ်းလီၽွၼ်းၸ ၼၼ်ႉၵေႃႈ ပဵၼ် ပၢႆးဝူၼ်ႉယဝ်ႉ။
ၵမ်ႈၽွင်ႈ ၵိူတ်ႇမႃး ဢွၵ်းဢေႃလီယူႇၵေႃႈ ဢမ်ႇဝူၼ်ႉ ဢမ်ႇသၢင်ႈ ဢမ်ႇဢဝ်ဢွၵ်းဢေႃၸႂ်ႉတိုဝ်း ဢမ်ႇၸႂ်ႉဢွၵ်းဢေႃ ႁဵတ်းၵၢၼ်။
ယွၼ်ႉၼၼ်သေ (သႃႇဝီလျၢၼ်ႇတရမ်းမွၼ်း Sir William Drummond) လၢတ်ႈဝႃႈ
ၵေႃႉဢၼ်ဢမ်ႇဝူၼ်ႉသၢင်ႈၶိုင်ပွင်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းၸႂ်ၵႅပ်ႈ
ၵေႃႉဢၼ်ဢမ်ႇဝူၼ်ႉလႆႈတႃႇတေႁဵတ်းသၢင်ႈၼၼ်ႉပဵၼ်ၵူၼ်းဢ ၵူၼ်းဢမ်ႇတႅမ်ပျႃး၊
ၵေႃႉဢၼ် ဢမ်ႇႁတ်းဝူၼ်ႉသေႁဵတ်းသၢင်ႈၶိုင်ပွင်ၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၵူၼ်းလုၵ်ႈလဵင်ႉပိူၼ်ႈ ပဵၼ်ၶႃႈပိူၼ်ႈၼႆယဝ်ႉ။
ၵူၺ်းၵႃႈ တေလၢတ်ႈတူၺ်း လွင်ႈ ၵေႃႉဢၼ်ဝူၼ်ႉသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈလႄႈ ၵေႃႉဢၼ်ဢမ်ႇဝူၼ်ႉသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၼၼ်ႉ။ ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉမီးၺျၢၼ်ႇ ႁၼ်လွင်ႈလီ ဢိၵ်ႇလွင်ႈၸ​လႄႈ မျၢတ်ႈလိူဝ် တိရိတ်ႉသၢၼ်ႇၶဝ်ယဝ်ႉ ပေႃးၼႆ တေဢမ်ႇႁၼ်ထိုင်လႆႈၵႂၢမ်းၶေႃႈၼႆႉယူႇ ၵမ်ႈၽွင်ႈ ၵေႃႈတေဝႃႈဢမ်ႇၸႂ်ႈၼႆယူႇ၊ ပေႃးႁပ်ႉၶၢမ်ႇလႆႈ ၵႂၢမ်းၶေႃႈ ၼႆႉၼႆ တေႃႈၼင်ႇၵူၼ်းႁဝ်းၼင်ႇၵၼ်ၵေႃႈ ၵေႃႉဢၼ် ဝူၼ်ႉတူၺ်းႁၼ်ၽွၼ်းလီၽွၼ်းၸ မၼ်းသေႁဵတ်းသၢင်ႈ ၶိုင်ပွင်လႄႈ ၵေႃႉဢၼ်ဢမ်ႇဝူၼ်ႉႁၼ် ၽွၼ်းလီ ၽွၼ်းၸ​သေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းတိုၼ်းပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉ ယူႇယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းႁဝ်းၼႆႉ ၼိုင်ႈပီ ၸွင်ႇၵွႆႈဝူၼ်ႉၼိုင်ႈပွၵ်ႈ သွင်ပွၵ်ႈ
ဢမ်ႇၸႂ်ႈ၊ ၼိုင်ႈပၢတ်ႈ တိုၼ်းဝူၼ်ႉယူႇ တီႈဢႄႇသုတ်း သွင်ဝၼ်း၊ ယွၼ်ႉၼၼ်လႄႈ ၵေႃႉဢၼ်မေႃဝူၼ်ႉသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၸၢတ်ႈပၢၼ် ပဵၼ်ၵူၼ်းမီးပၺ်ႇၺႃႇၼၼ်ႉ ၸွင်ႇမၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ ၽူႈမေႃလူင် ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇ ၼႆယဝ်ႉ။
ဝူၼ်ႉ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်လူင် ၽူႈမီးပၺ်ႇၺႃႇ
ၶဝ်လႄႈ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵူၼ်းႁဝ်းၵူႈၵေႃႉယဝ်ႉ။
ၸဝ်ႈၵဝ်ႇလူး ဝူၼ်ႉၸိူင်ႉႁိုဝ်လၢႆလၢႆ ၵူႈဝၼ်းၵူႈဝၼ်း?

ၼပ်ႉယမ် ၽူႈလူလိၵ်ႈႁဝ်းၶဝ်တင်းသဵင်ႈသေ-- ၸဝ်ႈၶမ်းလဵၵ်ႉ မိူင်းသူႈ